ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਤਰੰਨੁਮ

ਸਤੰਬਰ 6, 2010 ਨੂੰ 9:37 ਬਾਃ ਦੁਃ 'ਤੇ · Filed under New Poetry, New Releases, News, shameel

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ , ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਲੋਚਕਾਂ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਧਾਰਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਛੁਟਿਆਉਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਇਹ ਧਾਰਾ ਇਹ ਸਮਝਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਟਿਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਅਤੇ ਤਰਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਕਲਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਇਸ ਦਲੀਲ ਤੋਂ ਕਦੇ ਬਹੁਤਾ ਕਾਇਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਇਹ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਲੱਗਭਗ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਕਦੋਂ ਦੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੁੰਦੀ। ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅੱਜ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣਾ ਕਿ ਤਰੰਨੁਮ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰੰਨੁਮ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਮੇਰਾ ਇਹ ਜ਼ਾਤੀ ਅਕੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਗੀਤਕਤਾ ਅਤੇ ਤਰੰਨੁਮ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਘੇਰਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਘਟਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਐਨਾ ਸੁੰਗੜ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਾਂ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ।
ਮੈਂ ਖੁਦ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਪ੍ਰਗੀਤ ਵੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਹੀ ਅਸਰ ਸੀ ਕਿ ਨਾ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਕਦੇ ਛਪਵਾਏ ਅਤੇ ਨਾ ਕਦੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਗੈਰਾ ਵਿਚ ਸੁਣਾਏ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨੇੜਲੇ ਜਾਣਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੀ ਕਰਦਾਂ।
ਕੁੱਝ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕੁੱਝ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕਰਵਾ ਲਈ। ਜੇ ਦਿਲਖੁਸ਼ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਟੂਡੀਓ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਖੁਦ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅਜੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਵਾਰੀ ਨਾ ਆਉਂਦੀ।  ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸਦੇ ਸਟੂਡੀਓ ਵਿਚ ਡਾ ਕੁਲਜੀਤ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਂ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਵੀ ਕਰਵਾ ਲੈਣ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਮਈ ਜੂਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਜਾਕੇ ਸੀਡੀ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਤਰੰਨੁਮ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਹੀ ਜਿੰਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਸੀਡੀ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸੀਡੀ ਆ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਵਕਤ ਸਿਰਫ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਹੇ ਗਏ ਕੁੱਝ ਸ਼ਬਦ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
ਸ਼ਮੀਲ

http://www.youtube.com/watch?v=AUyDbqDaBB0

ਪੱਕੀ-ਕੜੀ