ਨਾਦ

contemporary punjabi poetry

Archive for Articles

ਸਾਧੂ

ਇੱਕ ਗੱਲ ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੈਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਹਲੂਣ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਧੂ ਕੌਣ ਲੋਕ ਹੋਏ? ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸਨ, ਜਿਹੜਾ ਘਰ ਬਾਰ, ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ, ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਤਿਆਗਕੇ, ਭਗਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵੱਲ ਨਿਕਲ ਤੁਰੇ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਇਮੇਜ ਹੋਰ ਤਰਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਵਿਹਲੇ ਅਤੇ ਨਿਕੰਮੇ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੰਗ ਖਾਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਅੱਜ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਰੂਪ ਹੈ। ਹਰ ਪ੍ਰਥਾ, ਹਰ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਗਏ, ਉਹ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਰੀਮ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਜੋ ਪੁਰਾਣੇ ਲੀਡਰ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕੇਂਬਰਿਜ ਜਾਂ ਔਕਸਫੌਰਡ ਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜ੍ਹਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਐਨੀ ਕੁ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਉਚਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਉਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਕੁੱਝ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਾਲਜਾਂ ਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਖਿਆਲਾਂ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਬੜਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਜਿਹਾ ਇਮੇਜ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਨਾਲ ਅੱਜ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਬਿਲਕੁੱਲ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਕਈ ਵਾਰ ‘ਕਾਮਰੇਡ’ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਜ਼ਾਕ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦਾ ਜੋ ਵਧੀਆ ਟੈਲੰਟ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਹਰ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪੰਥਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਲੋਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਨ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅੱਛੇ ਖਿਆਲਾਂ ਵਾਲੇ ਕਾਬਲ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਅੱਜ ਜੋ ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਹਰ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਸੱਚ ਹੈ।
ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਧੂਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ ਮੁਢਲੇ ਲੋਕ ਸਾਧੂ ਹੋਏ, ਉਹ ਵਿਹਲੇ, ਨਿਕੰਮੇ ਜਾਂ ਨਿਖੱਟੂ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹ ਉਹ ਲੋਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰੀਆਂ ਸਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ, ਸਮਝਣ ਦੀ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦੀ ਅਸਾਧਾਰਨ ਲਗਨ ਅਤੇ ਤੜਫ ਸੀ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਐਨੀ ਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬਲ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸੁਖ ਅਰਾਮ ਤਿਆਗਕੇ, ਸਾਰੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਮਕਸਦ ਤਿਆਗਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਪੈ ਗਏ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਾਧੂ ਹੋਣਾ ਵਿਹਲੇ ਹੋਣ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਜੋ ਲੋਕ ਸਾਧੂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵੱਖਰੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਬਾਰੇ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅੱਜ ਕੋਈ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਨੌਜਵਾਨ, ਕੋਈ ਡਾਕਟਰ, ਕੋਈ ਕਾਮਯਾਬ ਬਿਜ਼ਨਸਮੈਨ, ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਲੀਡਰ ਦਾ ਲੜਕਾ, ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਆਰਟਿਸਟ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕੁਆਲੀਫਾਈਡ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਤਿਆਗਕੇ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਲਏ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਰੂਹਾਨੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨਗੇ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਜੋ ਲੋਕ ਸਾਧੂ ਹੋਏ, ਉਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਤਿਆਗਕੇ ਵੈਰਾਗੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਛੱਡਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪਟਵਾਰੀ ਸਨ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਉਚਾ ਦਰਜਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਛੱਡਕੇ ‘ ਉਦਾਸੀਆਂ’ ਤੇ ਚੱਲ ਪਏ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਇਨਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਕਿਸੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਸਾਧੂ ਹੋਣਾ ਕੋਈ ਸਧਾਰਨ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੇ ਹਾਂ। ਗੌਤਮ ਜਦੋਂ ਨਿਕਲ ਤੁਰੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨਾਂ ਅੰਦਰ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਤੜਫ ਹੋਏਗੀ, ਉਸਦੀ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਸੁਆਲ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਹ ਸੁਆਲ ਸਧਾਰਨ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਿਸ ਸਚਾਈ ਨੇ ਐਨਾ ਉਦਾਸ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਦਾਸੀ ਹੋ ਗਏ, ਉਦਾਸੀਆਂ ਤੇ ਨਿਕਲ ਪਏ? ਉਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣਾ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਸਾਡੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਲੋਕ ਸਾਧੂ ਹੋਏ, ਉਹ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ‘ਸਿਧਾਰਥ’ ਦਾ ਪਾਤਰ ਸਿਧਾਰਥ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੈਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਲੜਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਧੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਪਿਓ ਉਸ ਨੂੰ ਵਰਜਦਾ ਸੀ। ਕਾਫੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਲ ਸਾਧੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦਾ ਅੱਗੇ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕੁੱਝ ਕੁ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਜਗਿਆਸੂ ਲੋਕ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਤੁਰਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਰਾਂਝੇ ਦੇ ਜੋਗੀ ਹੋਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਰਾਂਝਾ ਭਾਵੇਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਖੋਜੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਤੜਫ ਉਸਦੀ ਵੀ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਜਿਹੜੇ ਵੀ ਲੋਕ ਸਾਧੂ ਹੋਏ, ਉਨਾਂ ਦੀ ਤੜਫ ਰਾਂਝੇ ਵਾਲੀ ਹੀ ਸੀ। ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਜੋਗ ਇਸ ਤੜਫ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਸਾਧੂਆਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਇਹ ਨਜ਼ਮ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੀ ਸੀ:
ਸਾਧੂ
ਜਦ ਕੋਈ ਆਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਵਜ੍ਹਾ ਵੀ ਖਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਜੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ
ਰਿਹਾ ਨਾ ਚਾਅ ਕੋਈ ਜੱਗਦਾ
ਇਹ ਦਿਨ ਤਾਂ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਢਲ ਜੇ
ਤੇ ਧਰਵਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਜਦ ਕੋਈ ਆਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਵਜ੍ਹਾ ਵੀ ਖਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ

ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਭਰਦਾ
ਨਾ ਕਿਧਰੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਕਰਦਾ
ਸਾਲ ਵੀ ਬੀਤ ਚੱਲੇ ਨੇ
ਭੀੜਾਂ ਵਿਚ ਸਾਧ ਕੱਲੇ ਨੇ
ਜੱਗ ਤੇ ਸਾਕ ਬਥੇਰੇ ਨੇ
ਪਰ ਸਾਥ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਜਦ ਕੋਈ ਆਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਵਜ੍ਹਾ ਵੀ ਖਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ

ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਰਾਤ ਬਾਕੀ ਹੈ
ਖੁਦਾ ਦੀ ਹਾਕ ਬਾਕੀ ਹੈ
ਚੁੱਪ ਇਕਲਾਪਾ ਪੱਲੇ ਨੇ
ਉਦਾਸੇ ਸਾਧੂ ਚੱਲੇ ਨੇ
ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਸਾਰੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ
ਪਰ ਰਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ
ਜਦ ਕੋਈ ਆਸ ਨਾ  ਹੋਵੇ
ਵਜ੍ਹਾ ਵੀ ਖਾਸ ਨਾ ਹੋਵੇ

ਸ਼ਮੀਲ

ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਜੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਿਚ ਅਸਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਚਾਨਕ ਇਹ ਸਬੱਬ ਬਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਾਂ। ਕਵਿਤਾ ‘ਊਣਾ ਮਨ’ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਖਿਆਲਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਇਹ ਲਿਖੀ ਗਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ:

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀ ਮਨ ਅਸਲ ਵਿਚ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪੁਲੰਦਾ ਹੈ। ਮਨ ਬਣਿਆ ਹੀ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕਹਿਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਹੀ ਤਾਂ ਮਨ ਹੈ। ਸੋ ਖਾਹਸ਼ਾਂ, ਇੱਛਾਵਾਂ ਤੇ ਸੁਪਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮੂਲ ਸ਼ਕਤੀ।
ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਹਾਨੀ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਇਛਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੋ ਤਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਸੋਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਕੇ ਰੱਖਣਾ ਹੀ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਜੋæਰ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੂਜੀ ਧਾਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਬਾਉਣ ਅਤੇ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਕਦੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਬਲਕਿ ਹੋਰ ਭਿਅੰਕਰ ਅਤੇ ਵਿਗੜੇ ਹੋਏ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਜਾਂ ਦਬਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਤੀਸਰੀ ਧਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਇਹ ਗੱਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਅੱਧਾ ਸੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਤੀਸਰੀ ਧਾਰਾ ਹੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਅਤੇ ਗਹਿਰੀ ਸੋਚ ਹੈ।
ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਅਤੇ ਦਬਾਉਣਾ ਸਧਾਰਨ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨ ਦੇ ਵੇਗ, ਖਾਹਸ਼ਾਂ, ਇੱਛਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਬਲ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਉਚੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਸਾਧਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ” ਕਬੀਰ ਮਨ ਸੇ ਜੂਝਨਾ ਮਹਾਬਲੀ ਕਾ ਖੇਲ”। ਇਹ ਮਨ ਦੇ ਮਹਾਂਬਲੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਮਾਰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਹੋਰ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਲਝਣਾ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਰਚਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸੈਕਸ ਸੋਸ਼ਣ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਓਸ਼ੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਿੱਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ, ਯੋਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਗਿਆ, ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਹ ਮਾਰਗ ਹਰ ਕਿਸੇ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਅਸਾਧਾਰਨ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਹ ਸੋਚ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮਨ ਵਿਚ ਉਠਦੀ ਹਰ ਖਾਹਸ਼, ਹਰ ਇੱਛਾ, ਹਰ ਵੇਗ, ਹਰ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਤਰਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਮਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਰਸਤੇ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਸਿੱਟੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਨ ਦਾ ਇਹ ਨੇਮ ਹੈ, ਮਨ ਦੀ ਇਹ ਫਿਤਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਚਮਚੇ ਨਾਲ ਖੂਹ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਉਲਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੰਨਾ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋਗੇ, ਓਨੀਆਂ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਮਨ ਦਾ ਪੇਟ ਅਮੁੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕਦੇ  ਭਰਦਾ ਨਹੀਂ। ਇਨਸਾਨ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮਨ ਕਦੇ ਭਰਦਾ ਨਹੀਂ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭੋਗਣ ਨਾਲ ਭੋਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਦੇ ਮੁੱਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਫੇਰ ਸੁਆਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰੇ?
ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਮੁਕਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਮਾਰਕੇ। ਫੇਰ ਰਸਤਾ ਕੀ ਹੈ?
ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਰਸਤਾ ਹੈ।
ਉਹ ਰਸਤਾ ਹੈ ਸੰਜਮ ਦਾ।  ਸੰਜਮ ਦਾ ਰਸਤਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਭੁੱਖ ਰੱਖਕੇ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਖਾਣਾ ਖਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਕੋਈ ਇਹ ਠਾਣ ਲਏ ਕਿ ਖਾਣੇ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਰ ਹੀ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਕੁੱਝ ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ ਅਤੇ ਯੋਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੁੱਖ ਤੇ ਵੀ ਲੱਗਭੱਗ ਪੂਰਨ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਨਿਯਮ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨਸਾਨ ਖਾਣਾ ਖਾਏ ਬਗੈਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ।  ਇਸ ਕਰਕੇ ਭੁੱਖੇ ਰਹਿਣਾ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਪੇਟ ਭਰਕੇ ਖਾਣਾ ਵੀ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਭੁੱਖ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਖਾਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਐਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਛਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਣੇ  ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੋਗ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਇਹ ਰਾਏ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਮਤਬਲ ਹੈ ਕਿ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਅੰਨੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ। ਓਨੀ  ਕੁ ਭੁੱਖ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਦੇਣੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਕੁ ਸਹਿਣਯੋਗ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਪਹੁੰਚ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੈਕਸ ਤੱਕ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮਨ ਵਿਚ ਸੰਜਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਤਰਸਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫਰਕ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੈਰੋਇਨ, ਅਫੀਮ, ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਅਡਿਕਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇੜੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। ਉਂਝ ਹੁੰਦੇ ਉਹ ਵੀ ਅਡਿਕਟ ਹੀ ਹਨ।
ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸੈਕਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਖਾਹਸ਼ਾਂ, ਸੁਪਨਿਆਂ ਅਤੇ ਫੈਂਟਸੀਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਡਿਕਟ ਹਨ। ਉਹ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਤਜ਼ਰਬੇ ਕਰਦੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਦੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਰੋਗੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਰ ਅਕਾਰ, ਹਰ ਰੰਗ, ਹਰ ਸੁਗੰਧ, ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ, ਹਰ ਕਲਚਰ, ਹਰ ਨਸਲ, ਹਰ ਮਨ, ਹਰ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਤਜ਼ਰਬਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਕਿਉਂਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਇਸ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਜਾਂ ਸਾਰੇ ਮਰਦ ਭੋਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਨਾਂ ਦੀ ਦੌੜ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗੀ।  ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਭੋਗਾਂ ਨੂੰ ਭੋਗਦਾ ਭੋਗਦਾ ਖੁਦ ਭੁਗਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭੋਗਾਂ ਨੂੰ ਭੋਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਭੋਗ ਉਸ ਨੂੰ ਭੋਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਪਏ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਅੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌੜ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨ ਐਨਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈਕਸ ਤਾਂ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ, ਚਾਹ ਪੀਣ ਦੀ ਖਾਹਸ਼ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣਾ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਵੱਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਬੇਵਸੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ  ਵਾਸਤੇ ਗੁਰੁ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਵਿਧੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਰੋਜ਼ੇ ਅਤੇ ਵਰਤ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਮਨ ਦੀ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜੇ ਇੱਕ ਡੰਗ ਦਾ ਖਾਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖਾਧਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡੀ ਜਾਨ ਹੀ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਿਧੀਪੂਰਵਕ ਵਰਤ ਜਾਂ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦਾ ਡਰ ਸੀ। ਮੈਂ ਖੁਦ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ਿਆਂ ਜਾਂ ਵਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਰਸਮ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੋਕ ਇਹ ਕਰਦੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਰੋਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਭੁੱਖੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਸੌਣਾ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਣਾ ਸ਼ੁਰੁ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਖੂਬ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ ਹੈ। ਉੁਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਇਹ ਤਸੱਲੀ ਦੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨਾਂ ਨੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖ ਲਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖਕੇ ਉਹ ਰੱਬ ਤੇ ਕੋਈ ਅਹਿਸਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਰਤਾਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜ਼ਰੂਰਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਨ ਤੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ। ਵਰਤ ਸਿਰਫ ਖਾਣੇ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਮਨ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜੇ ਚਾਹ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ ਤਾਂ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਤਜ਼ਰਬਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਹਫਤਾ ਚਾਹ ਨਹੀਂ ਪੀਣੀ। ਜੇ ਸਿਗਰਟ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ ਤਾਂ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ ਸਿਗਰਟ ਨਾ ਪੀਣ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ ਤਾਂ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾ ਪੀਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਸੈਕਸ ਦੀ ਨੌਰਮਲ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹੀਨਾ, ਫੇਰ ਕਦੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਫੇਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਸ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਜਿਸ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਆਦੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵੀ ਆਦਤ ਦਾ ਗੁਲਾਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਜਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਜਿਸ ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰ ਸੰਜਮ ਦਾ ਬੀਜ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ, ਉਹ ਉਥੇ ਰੁਕੇਗਾ ਨਹੀਂ। ਸੰਜਮ ਦਾ ਇਹ ਨਿਯਮ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਸ ਸਟੇਜ ਤੇ ਵੀ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਤਿਆਗ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਸੰਜਮੀ ਮਨ ਹੀ ਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ, ਸਦੀਵੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦਾ ਗੁਲਾਮ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੌੜਨ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ। ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਹ ਨੇਮ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕੋਈ ਇੱਕ ਰਸਤਾ, ਇਕ ਬਿੰਦੂ ਚੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੇ ਅਸੀਂ ਫੋਕਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਮਾਰਗ, ਇਕ ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਲਗਾਕੇ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਕਿਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨ ਚੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਨਹੀਂ ਖੇਡ ਸਕਦਾ, ਕੋਈ ਇਕ ਖੇਡ ਚੁਣਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਰੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦਾ, ਕੋਈ ਇਕ ਕਲਾ ਸਿੱਖਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਰੇ ਮਰਦਾਂ ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਤੇ ਟਿਕਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਪਿੱਛੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਦੇ, ਕੋਈ ਇੱਕ ਚੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੀ ਇਹ ਚੋਣ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਹੁੰਚਦਾ ਉਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਇੱਕ ਦੀ ਬੜੀ ਮਹਿਮਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਸੰਜਮ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਜਮ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਮਨ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਸੁਆਲਾਂ , ਅਜਿਹੇ ਅਨੁਭਵਾਂ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੀੜਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦਿਆਂ ਹੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੀ ਸੀ:

ਊਣਾ ਮਨ

ਮਨ ਵੀ ਕੈਸਾ ਖੂਹ ਹੈ
ਜਿੰਨਾ ਭਰਾਂ ਓਨਾ
ਹੋਰ ਖਾਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਨਾ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਦਾ
ਨਾ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਨਾਲ
ਇਸ ਨੂੰ ਭਰੇ ਬਗੈਰ
ਕਿਵੇਂ ਆਵਾਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ

ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਘ ਆਵਾਂ
ਟੱਪ ਆਵਾਂ
ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਦੇਵਾਂ
ਇਵੇਂ ਹੀ
ਖਾਲੀ ਖਾਲੀ

ਮੇਰੇ ਊਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ
ਕੀ ਤੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਵੇਂਗਾ

ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਸਾਧਕ ਦੇ ਮਨ ਦਾ ਸੰਬੋਧਨ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਅਜੇ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੀੜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇਸ ਪੀੜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਬਿਹਬਲ ਹੈ। ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਪੀੜ ਤੋਂ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਛੁਟਕਾਰਾ ਉਦੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਉਸ ਨੂੰ ਛੋਟੀਆਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਵੱਡੇ ਹੋਕੇ ਸਾਨੂੰ ਲੌਲੀਪੌਪ ਖਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ। ਅਸੀਂ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪੈਰੇ ਇਸ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦਾ ਬਿਆਨ ਹੈ।
ਆਖਰੀ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਉਸ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਬਿਹਬਲ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨ ਇਨਸਾਨ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਆਤਮ ਸਪਰਪਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਤਮ ਸਪਰਪਣ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਕਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਰਪਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਬੂਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਬਲਕਿ ਪੂਰਨ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਪਰਪਣ ਦਾ ਅਸਰ ਚਮਤਕਾਰੀ ਹੈ।  ਅਸੀਂ ਐਵੇਂ ਇਸ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਾਂ।
ਸ਼ਮੀਲ

ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਗੱਲਾਂ

ਮੈਂ ਇਕ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰੱਬ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
” ਜਦੋਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਉਹ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ” ਉਨਾਂ ਸਹਿਜ ਭਾਅ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੁਆਬ ਦੇ ਪੂਰੇ ਅਰਥ ਸਮਝਣ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਰਫ ਰੱਬ ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਹਰ ਚਾਹ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ, ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਵਜੂਦ ਨਾਲ, ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਪੂਰੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਬੰਦੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰੱਬ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਬੋਨਸ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ। ਕੁੱਝ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਛੱਡਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਲਈ ਇਨਸਾਨ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇਨਸਾਨੀ ਮਨ ਦਾ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦਵੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅੱਧੇ ਅਧੂਰੇ ਜਿਊਂਦੇ ਹਾਂ। ਫਕੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਹਵਾਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਫਕੀਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਕੇ ਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਨਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੜਫ ਅਤੇ ਪਿਆਸ ਦਾ ਇੱਕ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸਤਰ ਦਰਕਾਰ ਹੈ। ਫਕੀਰੀ ਅਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦਾ ਇਹ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸਤਰ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ਤੇ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹ ਰੱਖਦੇ ਹੋ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸੰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਦਾਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਅਰਦਾਸ ਸਾਥੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਥੋਂ ਅਰਦਾਸ ਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਲੰਬਾ ਸੋਕਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਕਈ ਸਾਲ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਹੋ ਗਈ। ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਕਿਸੇ ਫਕੀਰ ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਉਥੇ ਜਾਕੇ ਜੇ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਅਰਦਾਸ ਕਰੇ ਤਾਂ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮੀਂਹ ਪਵੇਗਾ। ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਦੱਸੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਉਸ ਮਜ਼ਾਰ ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਅਜੇ ਲੋਕ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਖੜ੍ਹੇ ਹੀ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਕੋਈ ਰਾਹ ਜਾਂਦਾ ਫਕੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਆਕੇ ਰੁਕ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸੀ ਕਿ ਇਸ ਤਰਾਂ ਮੀਂਹ ਖਾਤਰ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਫਕੀਰ ਨੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੱਕਾ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੀਂਹ ਪੈ ਜਾਵੇਗਾ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਕੀਰ ਨੇ ਫੇਰ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਅਰਦਾਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸੁਣ ਲਵੇਗਾ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਕਿ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਹੈ ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਛਤਰੀਆਂ ਤਾਂ ਲੈਕੇ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਫਕੀਰ ਦੇ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਛਤਰੀਆਂ ਲੈਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਦੌੜ ਪਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਬੰਦੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਹੈ। ਨਾ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਤੇ ਯਕੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੀ ਤਿਆਰ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦੀ ਅਸੀਂ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਡੀ ਸਮੁਚੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਇਹ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੱਕ, ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਦੁਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਖਾਤਰ ਕੋਈ ਵੀ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ। ਜੇ ਸਾਡੀ ਪਿਆਸ ਐਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਚਾਹ ਅਧੂਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਰੋਮ ਰੋਮ, ਸਾਡੇ ਵਜੂਦ ਦਾ ਹਰ ਅੰਸ਼ ਇਕ ਸੁਰ ਵਿਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਗਾਲਿਬ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਬਹੁਤ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
ਰਗੋਂ ਮੇਂ ਦੌੜਤੇ ਫਿਰਨੇ ਕੇ ਹਮ ਨਹੀਂ ਕਾਇਲ,
ਜੋ ਆਂਖ ਹੀ ਸੇ ਨਾ ਟਪਕਾ ਤੋ ਫਿਰ ਲਹੂ ਕਿਆ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਤੜਫ ਦਾ ਇਹ ਸਤਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਮਤਕਾਰ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਮੀਲ

ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਨਹੀਂ ਇਤਬਾਰ ਤੈਨੂੰ

ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਈ ਗਈ ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ‘ ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਨਹੀਂ ਇਤਬਾਰ ਤੈਨੂੰ’ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਗਾਲਿਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਗਾਲਿਬ ਦੀ ਮੂਲ ਰਚਨਾ ਫਾਰਸੀ ਵਿਚ ਸੀ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਤਬੱਸਮ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਐਨਾ ਪੌਪੂਲਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਗਜ਼ਲ ਬਾਰੇ ਨਾ ਪਤਾ ਹੋਵੇ। ਚਰਨ ਗਿੱਲ ਸਾਡੇ ਸੀਨੀਅਰ ਦੋਸਤ ਹਨ। ਗਿੱਲ ਸਾਹਬ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਸਿਆਸੀ ਖਿਆਲਾਂ ਨਾਲ ਤਾਂ ਜੁੜੇ ਹੀ ਹਨ, ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਉਨਾਂ ਦਾ ਲਗਾਓ ਵੀ ਬੜਾ ਗਹਿਰਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਹਨ,ਜਿਹੜੇ ਉਨਾਂ ਵਾਂਗ ਲਗਾਤਾਰ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਅਰਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਫਾਰਸੀ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਨਾਂ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਐਨੀ ਕੁ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਕਿ ਫਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਫਾਰਸੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਚਰਨ ਗਿੱਲ, ਉਨਾਂ ਦਾ ਬੇਟਾ ਸਤਦੀਪ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਕਲਾਰਾ ਫੇਸਬੁੱਕ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਚਰਨ ਗਿੱਲ ਹੋਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਗਾਲਿਬ ਦੀ ਮੂਲ ਫਾਰਸੀ ਗਜ਼ਲ ਮੇਰੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਆਈ ਹੈ। ਸੂਫੀ ਤਬੱਸਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ ਅਤੇ ਗਾਲਿਬ ਦੀ ਮੂæਲ ਫਾਰਸੀ ਰਚਨਾ ਇਥੇ ਸਾਂਝੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ:
ਸ਼ਮੀਲ


ਸੂਫੀ ਤਬੱਸਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ

ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਨਹੀਂ ਇਤਬਾਰ ਤੈਨੂੰ, ਆ ਜਾ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਆ ਜਾ
ਐਵੇਂ ਲੜਨ ਬਹਾਨੜੇ ਲਭਨਾ ਏਂ । ਕੀ ਤੂ ਸੋਚਨਾਂ ਏਂ ਸਿਤਮਗਾਰ ਆ ਜਾ
ਭਾਵਂੇ ਹਿਜਰ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਵਿਸਾਲ ਹੋਵੇ , ਵਖੋ ਵਖ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਜ਼ਤਾਂ ਨੇ
ਮੇਰੇ ਸੋਹਣਿਆ ਜਾ ਹਜ਼ਾਰ ਵਾਰੀ, ਆ ਜਾ ਪਿਆਰਿਆ ਤੇ ਲੱਖ ਵਾਰ ਆ ਜਾ
ਇਹ ਰਿਵਾਜ ਮਸਜਿਦਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ, ਉਥੇ ਹਸਤੀਆਂ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਪਰਸਤੀਆਂ ਨੇ
ਮੈਖ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਮਸਤੀਆਂ ਈ ਮਸਤੀਆਂ ਨੇ, ਹੋਸ਼ ਕਰ ਬਣ ਕੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਆ ਜਾ
ਤੂੰ ਸਾਦਾ ਤੇ ਤੇਰਾ ਦਿਲ ਸਾਦਾ , ਤੈਨੂੰ ਐਂਵੇਂ ਰਕੀਬ ਕੁਰਾਹ ਪਾਇਆ
ਜੇ ਤੂ ਮੇਰੇ ਜਨਾਜ਼ੇ ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਰਾਹ ਤੱਕਦਾ ਤੇਰੀ ਮਜ਼ਾਰ ਆ ਜਾ
ਸੁੱਖੀ ਵਸਣਾ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੁਨਾ ਏਂ ਮੇਰੇ ਗ਼ਾਲਬਾ ਏਸ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ
ਆਜਾ ਰਿੰਦਾਂ ਦੀ ਬਜ਼ਮ ਵਿਚ ਆ ਬਹਿ ਜਾ, ਇਥੇ ਬੈਠਦੇ ਨੇ ਖ਼ਾਕਸਾਰ ਆ ਜਾ

ਗਾਲਿਬ ਦੀ ਮੂਲ ਫਾਰਸੀ ਰਚਨਾ
ਜ਼ ਮਨ ਗਰਤ ਨਾ ਬੂਦ ਬਾਵਰ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਬੀਆ

ਬਹਾਨਾ ਜੂਏ ਮਬਾਸ਼ ਓ ਸਤੀਜ਼ਾਕਾਰ ਬੀਆ

ਬਾ ਯਕ ਦੋ ਸ਼ਿਵਾ ਸਿਤਮ ਦਿਲ ਨਮੀ ਸ਼ੁੱਦ ਖ਼ੁਰਸੰਦ

ਬਾ ਮਰਗੇ  ਮਨ, ਕਿ ਬਾ ਸਾਮਾਨੇ  ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬੀਆ

ਹਲਾਕੇ  ਸ਼ਿਵਾ ਤਮਕੀਂ ਮਖ਼ਵਾਹ ਮਸਤਾਂ ਰਾ

ਇਨਾਂ ਗਸਸਤਾ ਤਰ ਅਜ਼ ਬਾਦੇ ਨੌ ਬਹਾਰ ਬੀਆ

ਜ਼ ਮਾ ਗਸਸਤੀ ਓ  ਬਾ ਦੀਗਰਾਂ ਗਿਰੌ ਬਸਤੀ

ਬੀਆ ਕਿ ਅਹਦੇ  ਵਫ਼ਾ ਨੇਸਤ ਉਸਤਵਾਰ ਬੀਆ

ਵਿਦਾ ਓ ਵਸਲ ਜੁਦਾਗਾਨਾ ਲੱਜ਼ਤੇ ਦਾਰਦ

ਹਜ਼ਾਰ ਬਾਰ ਬਰੂ , ਸੱਦ ਹਜ਼ਾਰ ਬਾਰ ਬੀਆ

ਤੋ ਤਿਫ਼ਲ ਸਾਦਾ ਦਿਲੋ ਹਮਨਸ਼ੀਂ ਬਦ ਆਮੋਜ਼ਸਤ

ਜਨਾਜ਼ਾ ਗਰ ਨਾ ਤਵਾਂ ਦੀਦ ਬਰ ਮਜ਼ਾਰ ਬੀਆ

ਫ਼ਰੇਬ ਖ਼ੋਰਦਾ ਨਾਜ਼ਿਮ, ਚਿਹਾ ਨਮੀ ਖ਼ਵਾਹਮ

ਯੱਕੇ ਬਾ ਪੁਰਸਸ਼ ਜਾਨੇ  ਉਮੀਦਵਾਰ ਬੀਆ

ਜ਼ ਖੂ ਏ ਤਸਤ ਨਹਾਦੇ  ਸ਼ਕੀਬ ਨਾਜ਼ੁਕ ਤਰ

ਬੀਆ ਕਿ ਦਸਤੋ ਦਲਮ ਮੀ ਰੋਦ ਜ਼ ਕਾਰ ਬੀਆ

ਰਵਾਜੇ  ਸੋਮਾਹ ਹਸਤੀਸਤ, ਜ਼ੀਨਹਾਰ ਮਰੋ

ਮਤਾਆਇ ਮੈਕਦਾ ਮਸਤੀਸਤ, ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਬੀਆ

ਹਿਸਾਰ ਆਫ਼ੀਤੇ ਗਰ ਹੋਸ ਕੁਨੀ ਗ਼ਾਲਿਬ

ਚੋ ਮਾ ਬਾ ਹਲਕਾ ਰਿੰਦਾਨੇ  ਖ਼ਾਕਸਾਰ ਬੀਆ

 

ਸੈਕਸ ਤੇ ਪਿਆਰ ਬਾਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਨਜ਼ਰੀਆ

ਕੁਝ ਅਰਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਰੱਬ ਜਾਣੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਤੇ ਕਿਉਂ ਲਿਖੀ ਗਈ। ਪਰ ਕਵਿਤਾ ਮੈਂ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਛਪਵਾਈ।  ਮੈਂਨੂੰ ਲਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਬਿਆਨੇ ਜੇ ਇਹ ਛਾਪੀ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਸ ਦੀ ਸਹੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾ ਸਮਝਣ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਰਚੇ ‘ਨਾਮ ਯੁੱਗ’ ਲਈ ਇਕ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਹੈ ਕਿ ਰੂਹਾਨੀ ਸਾਇੰਸ ਸੈਕਸ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਸੁਆਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਮੈਂ ਫਕੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿਚ ਬਿਆਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਕੋਈ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਅਸਲ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਨਿਆਂ ਹੋਵੇਗਾ- ਸ਼ਮੀਲ

ਸੈਕਸ ਬਾਰੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਜੋ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਜੁੜੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਪੁਰਾਤਨ ਵਹਿਮਾਂ ਭਰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਦਕਿਆਨੂਸੀ ਖਿਆਲ ਹਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈਕਸ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ, ਉਹ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਜਮ ਜਾਂ ਬੰਧੇਜ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੈਕਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਬਣਾਈ ਹੈ, ਉਹ ਬੇਤੁਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੁਆਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈਕਸ ਬਾਰੇ ਜੋ ਸੰਜਮ ਤੇ ਰੋਕ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਾਅਨਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੈਕਸ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਦਿਤੀ ਗਈ ਇਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਤੇ ਗਲਤ ਠੀਕ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੋੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸੋਚ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਓਸ਼ੋ ਨੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਬੇਬਾਕ ਟਿਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੈਕਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਓਸ਼ੋ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਸੈਕਸ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੰਜਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲਾਈਫ ਸਟਾਈਲ ਕਾਲਮਨਵੀਸਾਂ ਅਤੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਵੀ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈਕਸ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇ, ਓਨਾ ਹੀ ਅੱਛਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣ ਦਾ ਨੁਸਖਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਕਸ ਦੱਸਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਸੁਆਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨੁਕਤੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਮੈਂ ਇਥੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨੇ ਚਾਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇਨਸਾਨੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੂਖਮ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ, ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਜੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸਰੀਰ ਓਨਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ, ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਮੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸੈਕਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਅਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਦ ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਸਰੀਰ ਸਾਡੀ ਬਹੁਤ ਉਪਰਲੀ ਸਤਹ ਹੈ। ਯੋਗਾ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਸਰੀਰ ਸਾਡੇ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਦਿਸ ਰਹੇ ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਯੋਗਾ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਖਮ ਦੇਹ ਦਾ ਘੇਰਾ ਸਾਡੇ ਦਿਸ ਰਹੇ ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੁਝ ਇੰਚ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸਤਰੰਗੇ ਅੰਡਾਕਾਰ ਘੇਰੇ ਦੀ ਤਰਾਂ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਲੀਅਨ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਸੂਖਮ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੂਰੇ ਵਜੂਦ ਦਾ ਅਧਾਰ ਇਹ ਸੂਖਮ ਸਰੀਰ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ, ਸੋਚਣਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰ ਐਕਟ ਇਸ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੂਹਾਨੀ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਇਨਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਹਰ ਧਾਰਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਇਸ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਸਰੀਰ ਤੇ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਇਸ ਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਖਮ ਸਰੀਰ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੇ ਆਮ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਸਮਝ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਪਿਛੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਤਰਕ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਇਨਸਾਨ ਨਾਲ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਗਹਿਰਾ ਊਰਜਾ ਸਬੰਧ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੈਕਸ ਹੈ। ਇਸ ਐਕਟ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦੂਸਰੇ ਦੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਸਹੀ ਸੈਕਸ ਸਬੰਧ ਉਹ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸਹੀ ਜੋੜ ਬਣਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਾਂ ਜਿਸ ਮੇਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੂਜੇ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੇਹੀ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਨਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਅਜਿਹੇ ਜੋੜ ਲੱਭਣੇ ਔਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋੜੀਆਂ ਜੱਗ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਤੇ ਨਰੜ ਬਥੇਰੇ। ਜਾਂ ਜੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਹਿਣ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ‘ ਏਕ ਜੋਤੁ ਦੋਇ ਮੂਰਤੀ, ਧਨ ਪਿਰ ਕਹੀਐ ਸੋਇ’।
ਅਨੁਭਵ ਵਾਲੇ ਰੂਹਾਨੀ ਲੋਕ ਇਨਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਆਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ  ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਸਾਬਣਾਂ, ਕਰੀਮਾਂ, ਪਰਫਿਊਮਾਂ ਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੀ ਸਥੂਲ ਦੇਹ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਚਮਕਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਸੂਖਮ ਦੇਹ ਦੀ ਮੈਲ ਸਾਬਣਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੀ। ਧਰਤੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਲੋਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਖਮ ਦੇਹ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਨਿਖਰੀ ਹੋਵੇ। ਵਿਕਸਤ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚਿਕਨੇ ਚੋਪੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਖਮ ਦੇਹਾਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਲੀਤ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਰ ਨਿਖਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੇਹੀ ਦਾ ਗੰਦ ਦੇਖ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਜਿਹੇ ਅਨੁਭਵ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।
ਹਰ ਸਭਿਅਤਾ ਆਪਣੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਵਹਿਮ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਹਿਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਡਾਕਟਰ, ਇੰਜਨੀਅਰ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਾਸਟਰ, ਗਰੈਜੂਏਟ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸੁਪਰ ਵਿਜ਼ਡਮ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਹਿਮ ਕਾਰਨ ਹੀ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਫਕੀਰਾਂ, ਜੋਗੀਆਂ ਅਤੇ ਗਹਿਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਅਨੁਭਵ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਛੁਟਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੂਤਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਯੋਗਤਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਹਤਵ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਭਾਵੇਂ ਇਕਦਮ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਸਮਝ ਨਾ ਵੀ ਆਉਣ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਪੇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਸਪੇਸ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਗੱਲ, ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਦੀ ਗੱਲ, ਭੌਤਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਗੱਲ, ਕਿਸੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਅਰਥ ਸਾਸ਼ਤਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਤਰਜ਼ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸੁਆਲਾਂ ਬਾਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸਾਧਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਫਕੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਅਰਥ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਦਮ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਸਮਝਦਿਆਂ ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਗੱਲ ਮਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਮੇਰੇ ਅਜੇ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਵਾਹ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਮੈਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਫਕੀਰ ਲੋਕ ਜੋ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਹ ਵਾਕਈ ਕਿੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਗੱਲ ਸੀ।
ਸੈਕਸ ਦੇ ਸੁਆਲ ਬਾਰੇ ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਮੈਂ ਫਕੀਰ ਤੇ ਸਾਧਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਪੀਰ, ਫਕੀਰ, ਸਾਧੂ ਲੋਕ ਬੇਵਕੂਫ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਊਰਜਾ ਦਾ ਇਹ ਨਿਯਮ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਿਕਦਾਰ ਤੱਕ ਗੰਦੀ ਊਰਜਾ ਸਾਫ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਪਲੀਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਫ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਕ ਬਾਲਟੀ ਨੂੰ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇਕ ਗਲਾਸ ਪਲੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਕ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਦਰਿਆ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਿਯਮ ਗਹਿਰੇ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕਾਂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਵੀ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਤੇ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਦੇਸ਼ ਦਿਤਾ ਕਿ ਸੈਕਸ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਸੰਜਮ ਵਰਤੋ। ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਊਰਜਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਗੰਦ ਢੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਜਾਓਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਰਾ ਗੰਦ ਆਪਣੇ ਤੇ ਪੁਆ ਲਵੋਗੇ। ਫਕੀਰ ਲੋਕ ਇਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੌਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕੀ ‘ਸ਼ੈਅ’ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸਦੇ ਗਹਿਰੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਜਾਓਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ‘ਸ਼ੈਅ’ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਿੰਬੜ ਜਾਏਗੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਗਰਲਜ਼ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤਰਸਯੋਗ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਿਨ੍ਹਾ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੰਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸੁਟਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਗਰਲਜ਼ ਕੋਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਢੋ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਇਹ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਤੇ ਪੁਆ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸੂਖਮ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਗਾਰਬੇਜ ਬਿੰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸੈਕਸ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ‘ਪਾਪ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਪ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜੋ ਅਰਥ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ, ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਰਾਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਓਸੋæ ਜਦੋਂ ਸੈਕਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਾਡੀ ਸਮੁਚੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਤੇ ਵਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਡੀ ਉਸ ਸੋਚ ਤੇ ਵਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਦੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਅਰਥ ਜੋੜੇ ਹਨ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਪਾਪ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਦੇ ਅਰਥ ਅਸਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਹਨ। ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਾਪ/ਅਪਰਾਧ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਪਾਪ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਹੜੇ ਐਕਟ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪੁੰਨ ਕਰਮ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪਾਪ ਹਨ। ਸੈਕਸ ਵੀ ਪਾਪ ਉਦੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਵਾਲੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਕੀਰਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਵਾਲੀ ਨੈਤਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਦਿਆਂ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਕਾਲ ਗਰਲ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਰਾਜ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਅਪਰਾਧ ਹੈ। ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਉਸ ਸੂਖਮ ਕਾਇਆ ਨਾਲ ਪਾਪ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਹਿਰੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਦਿਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਇਲਮ ਨਹੀਂ। ਜਦ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ, ਉਦੋਂ ਤਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਰੋਲ ਲਏਗੀ।
ਸੱਚੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਵੇਸਵਾਵਾਂ, ਕਾਲ ਗਰਲਜ਼ ਕੋਈ ਅਪਰਾਧੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਪੀੜਤ ਤੇ ਰੋਗੀ ਇਨਸਾਨ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਧਰਮਰਾਜ ਨੇ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਜ਼ਾ ਭੁਗਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਜਾਂ ਨਫਰਤ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਹਮਦਰਦੀ ਤੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਟੀਚਰਾਂ ਨੇ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਟਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ। ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਜਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਆਦਿ ਮੁਲਕਾਂ ਚੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬਦਚਲਨੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਪੱਥਰ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿਤਾ। ਕਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਅਸੰਜਮੀ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਫਰਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬੜਾ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਇਨਸਾਨੀ ਵਰਤਾਓ ਨੂੰ ਨਫਰਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਜੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨਫਰਤ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ‘ਪਾਪ’ ਹੈ। ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਇਨਸਾਨੀ ਵਰਤਾਓ ਨੂੰ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ਹੀ ਸੱਚੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਹੈ। ਕਾਤਲ ਵੀ ਅਪਰਾਧੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਰੋਗੀ ਹਨ। ਸੈਕਸ ਸਬੰਧੀ ਵਰਤਾਓ ਦੀਆਂ ਗੜਬੜਾਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਤਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੁਧਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਜਿਸ ਸੂਫੀ ਸਿਲਸਿਲੇ ਨਾਲ ਤਾਅਲੁਕ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਫਕੀਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਫਕੀਰ ਔਰਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵੇਸਵਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਫਕੀਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪੈ ਗਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਉਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰ ਕਦੇ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਭਟਕੇ ਹੋਏ, ਗਲਤੀਆਂ, ਗੁਨਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੁੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਪੱਕਾ ਪਾਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਪ ਇਕ ਥੋੜ੍ਹ ਚਿਰੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ।
ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲਾਂ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਸਿਸ਼ਾਂ ਲਈ ਜੋ ਕੋਡ ਔਫ ਕੰਡਕਟ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ, ਉਸਦਾ ਮੂਲ ਮਕਸਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਤਰਕਬੁਧੀ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਸ਼ੰਕਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੈਕਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਡੇ ਵਿਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਿੰਗੀਆਂ ਟੇਢੀਆਂ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਕੱਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਾਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੈਕਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਹਨ।
ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਜੋ ਜੋ ਵੀ ਤੋਹਫੇ ਦਿਤੇ ਹਨ, ਉਨਾਂ ਵਿਚ ਸੈਕਸ ਇਕ ਵੱਡਾ ਤੋਹਫਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੇਹ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਖਰਚੀਲਾ ਅਨੰਦ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰ ਦੇ ਸੈਕਸ ਐਕਟ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨ ਕਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿਸਾਬ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਛੇ ਫੁਟ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਡੇਢ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੈਰਨ ਲਈ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵੀਰਜ ਦਾ ਇਕ ਸਪਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸਰੀਰ ਓਨੀ ਊਰਜਾ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰ ਜਿੰਨਾ ਵੀਰਜ ਨਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਚ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਸਪਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਸਾਧਕ ਇਨਸਾਨ ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਵੀ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਹੁਤ ਸਾਫ ਹੈ। ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਵੀ ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾ ਮਨ ਨੂੰ ਚੈਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿੰਨੀ ਕੁ ਊਰਜਾ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਸੋਚ ਰਾਹੀਂ ਇਕੱਠੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੇ ਅਸੰਜਮੀ ਸੈਕਸ ਜੀਵਨ ਕਾਰਨ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਨਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਲੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਟੈਂਕ ਭਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਪਿਆਰ ਇਕ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਤਰਾਂ ਦੀ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਹਿਰਾ ਅਤੇ ਤੜਫ ਵਾਲਾ ਪਿਆਰ ਭਗਤੀ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੈਕਸ ਊਰਜਾ ਜਿਥੇ ਹੇਠ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਿਆਰ ਜੋ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਪਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸੈਕਸ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰੇ ਪਿਆਰ ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੈਜ਼ੂਅਲ/ਟਾਈਮ ਪਾਸ ਸੈਕਸ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗਹਿਰੇ ਪਿਆਰ ਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸੈਕਸ ਦੋ ਵੱਖਰੀ ਤਰਾਂ ਦੇ ਊਰਜਾ ਐਕਟ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਪਰੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਇਹ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਸੈਕਸ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਪਿਆਰ ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪੁੰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਪਿਆਰ ਦੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਾਪ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਤਮ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸੂਫੀ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਤੇ ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਂਵਾਲ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੋ ਦਰਜਾ ਹੈ, ਉਹ ਫਕੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਹੀ ਹੈ।

ਫਕੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਮੈਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣੀਆ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਣਡਿਠ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਕ ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਸੈਕਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਰਹੱਸਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਪੈਸਾ ਕਿਧਰ ਉਡ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਤਰਕ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਫਕੀਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਕੀਰੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਸ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਉਸਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣੀ ਔਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਮਝਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਖੇਡ ਓਨੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਕੋਈ ਸਕੂਲੀ ਟੈਕਸਟ ਬੁਕ ਪੜ੍ਹਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰ ਰੂਹਾਨੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਕੁਝ ਠੋਸ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ ਸਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੀ, ਜਿਹੜੇ ਤੇਜ਼ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਵਰਜਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਕੁਸ਼ਤੀ ਲੜਨੀ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਵਰਜਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਫੁਲ ਟਾਈਮ ਵਰਕਰ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਵੱਖਰੇ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਈਏਐਸ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤਾਂ ਝਾਗਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝæ ਸਾਲ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਮੌਜ ਮਸਤੀ ਛੱਡਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਉਲੰਪੀਅਨ ਬਣਨ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਖਤ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਸਿਰਫ ਰੋਟੀਆਂ ਕਾਰਨ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਹੋਕੇ ਜੋ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਭ ਨੇ ਸੁਣੀਆਂ ਹਨ। ਓਸ਼ੋ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੰਭ ਤੇ ਹੀ ਚੋਟ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਸੈਕਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿਤਰ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਊਰਜਾ ਸਮਝਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਪਵਿਤਰਤਾ ਨਾਲ ਖਰਚਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸੋਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਸਾਂਭ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਸੈਕਸ ਊਰਜਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਤੱਤ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਮਤੀ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਊਰਜਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਤੰਤਰ ਨੇ ਜੋ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸੈਕਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਅਜਾਈਂ ਵਹਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਪਰ ਵੱਲ ਕਿਵੇਂ ਮੋੜਿਆ ਜਾਵੇ। ਤੰਤਰ ਵੱਲੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਸਿਸਟਮ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਦੁਨਿਆਵੀ ਜੀਵਨ ਜਿਊਂ ਰਹੇ ਲੋਕ ਉਸ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਤੰਤਰ ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸਿਸਟਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੈਕਸ ਅਨੰਦ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਣਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮੂਲ ਊਰਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰੀ ਰੂਹਾਨੀ ਸੋਚ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸਰੀਰ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੀਮਤੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕੰਚਨ ਕਾਇਆ ਜਿਹੇ ਨਾਂ ਦਿਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਇਨਟੈਂਸਿਟ ਕੇਅਰ ਯੂਨਿਟ ਵਿਚ ਪਏ ਬਿਮਾਰ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਹਤਿਆਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਊਰਜਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਨਟੈਂਸ ਜਾਂ ਗਹਿਰੇ ਇਹਤਿਆਤ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਦੇਹ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਧਤਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸਮਾਜ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਜੋ ਮਾਡਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਮੁਤਾਬਕ 25 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਕਸ ਊਰਜਾ ਤੇ ਪੂਰਨ ਕੰਟਰੋਲ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ 50 ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਣਾ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਇਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਤੇ ਸਹੀ ਪਾਸੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਤਰਕ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਜੇ ਇਸ ਪੂਰੀ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨੁਕਤਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮੇਟ ਸਕਦੇ ਹਾਂ:
ਇਨਸਾਨ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਵੱਡਾ ਸਾਡਾ ਇਕ ਊਰਜਾ ਸਰੀਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਖਦਾ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਪਿਛੇ ਇਹ ਅਦਿਖ ਸਰੀਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਨਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਸਾਡੀ ਸੂਖਮ ਦੇਹ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੈਕਸ ਹੈ। ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦੇਹ ਨੂੰ ਸ਼ੁਧ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਤੇ ਸੰਤੁਲਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਵਿਚ ਇਕ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਚੀਜ਼ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਗੰਦੀ ਹੋਈ ਸੂਖਮ ਊਰਜਾ ਦੂਸਰੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਲੀਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੈਕਸ ਅਜਿਹਾ ਸਭ ਤੋਂ ਗਹਿਰਾ ਐਕਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਕ ਦੀ ਗੰਦੀ ਊਰਜਾ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਸੂਖਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਗੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਢੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਨਾਲ ਸੈਕਸ ਸਬੰਧ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰਿਸਕੀ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੀ ਸੂਖਮ ਗੰਦਗੀ ਅਣਜਾਣੇ ਹੀ ਅਪਣੇ ਤੇ ਪੁਆ ਲਓ।
ਜੋ ਲੋਕ ਸੈਕਸ ਟਰੇਡ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲ ਗਰਲਜ਼, ਉਹ ਅਣਜਾਣੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਗਾਰਬੇਜ ਬਿਨ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਿਹੜਾ ਸੈਕਸ ਵਰਤਾਓ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਊਰਜਾ ਦੇਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਾਪ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਉਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਪ ਪੁੰਨ ਹੈ।
ਗਹਿਰਾ ਪਿਆਰ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਸੈਕਸ ਐਕਟ ਦੀ ਸਮੁਚੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆਰ ਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸੈਕਸ ਤੇ ਕੈਜ਼ੂਅਲ ਸੈਕਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਐਕਟ ਹਨ।
ਅਸੰਜਮੀ ਤੇ ਕੈਜ਼ੂਅਲ ਸੈਕਸ ਉਜਾੜੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਭਗਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਾਲ ਗਰਲ

ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਦੂਰ ਕਿਤੇ
ਕੋਈ ਛੁਪਿਆ ਹੈ
ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਤਾਂ ਕੁਰੇਦ ਕੇ ਦੇਖ

ਮਨ ਤਾਂ ਤੇਰਾ
ਨਿਰਮਲ ਜਲ ਦੀ ਧਾਰਾ ਸੀ
ਤੂੰ ਐਵੇ ਗੰਧਲਾ ਲਈ
ਆਤਮਾ ਇਨਸਾਨ ਦੀ
ਇੱਕ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ
ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ
ਇਸ ਦਾ ਤਲ ਦਿਸਦਾ ਸੀ

ਜੋ ਆਏ ਜਿਸਮਾਂ ਦੇ ਯਾਤਰੀ
ਜੋ ਨਹਾ ਗਏ ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ
ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਮੈਲ
ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਲਾਹ ਗਏ।
ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ
ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਧੋ ਗਏ

ਨਹਾਉਣ ਆਏ ਯਾਤਰੀ
ਤੇਰਾ ਜਿਸਮ ਨਹੀਂ
ਮਨ ਮੈਲਾ ਕਰ ਗਏ
ਜਿਵੇਂ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਤਲ ਤੇ
ਗਾਦ ਜੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਤੇਰਾ ਮਨ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਹੈ
ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੀ
ਕੋਈ ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ

ਗਾਦ ਦੀ ਇਸ ਮੋਟੀ ਪਰਤ ਨੂੰ
ਹੁਣ ਤੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਾਫ ਕਰੇਂਗੀ?

ਇਸ ਗੰਧਲੇ ਮਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ
ਗਾਦ ਦੀ ਇਸ ਪਰਤ ਦੇ ਥੱਲੇ
ਇੱਕ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਤਲ ਹੈ
ਜਿਸ ਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ
ਜਿਸ ਚੋਂ ਅਨੰਤ ਦਿਸਦਾ ਹੈ

ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਾਠਕ

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਵਿਕਸਤ ਮੁਲਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁੱਝ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਤੇ ਕਵੀ ਅਕਸਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਝੂਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ 500 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1000 ਤੱਕ ਛਪਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ ਮੁਲਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 6 ਕੁ ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਆਮ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵੀ 500 ਜਾਂ 1000 ਕੁ ਹੀ ਛਪਦੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 30 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਆਮ ਕਿਤਾਬ ਔਸਤ 2500 ਜਾਂ 3000 ਹੀ ਛਪਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਢਾਈ ਕੁ ਕਰੋੜ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 500 ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਛਪਣੀ ਕੋਈ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਆਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ਰਾਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨਹੀਂ ਪੂਰੇ ਕਰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਇਹੀ ਸਥਿਤੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਕਵੀ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕੁ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਸਾਲ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਵੀ ਰਿਹਾ ਬਿਲ ਕੋਲਿਨਜ਼ ਸਮੁਚੇ ਅਮਰੀਕੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਕੋਲਿਤਰੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਸਾਡੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪੀ੍ਰਤਮ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕਵਿਤਾ/ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਇਸੇ ਸਿਰ ਤੇ ਉਹ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਬਣੇ। ਜੇ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਸਮੁਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣਾ ਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਵਿਕਸਤ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਸਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ ਅੱਜ ਵੀ 15 ਤੋਂ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਪੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਸਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ 5 ਤੋਂ 6 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਪੀਆਂ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਮਿਸਾਲ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੈ, ਉਸਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਪੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ਾਇਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮਿਲਿਆ। ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਟਾਈਟਲਾਂ ਦੀ 4 ਤੋਂ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਕਾਪੀ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਕਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪੌਪੂਲਰ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ। ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ, ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ ਜਾਂ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਨੂੰ ਵੀ ਛੁਹ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਕਵੀਆਂ ਪ੍ਰੋ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਮੀਸ਼ਾ, ਦੇਵ, ਸਤੀ ਕੁਮਾਰ, ਹਰਨਾਮ ਵਰਗੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਮਿਲਾਕੇ 500 ਕਾਪੀ ਵੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਿਕਦੀ।